Xalq arasında ishal olaraq da bilinən bağırsaq infeksiyası fərdlərin həyatları boyu zaman zaman qarşılaşdıqları yoluxucu bir xəstəlikdir. Hər yaşda olan insanlarda olsa da, daha çox gənclərdə və uşaqlarda rast gəlinir. İshal, qusma, qarın ağrısı kimi problemlərə səbəb olduğu üçün gündəlik həyatı çətinləşdirən bu xəstəlik, uzun müddət davam edərsə susuzlaşdırma (maye itkisi) kimi mənfi təsirlərə də səbəb olaraq ciddi ölçülərə keçə bilir. Bu səbəblə bağırsaq infeksiyası olan şəxslər səhiyyə müəssisələrinə müraciət etməli və tövsiyə olunan müalicə planına uyğun olaraq lazımi tədbirləri görməlidirlər.

Bağırsaq infeksiyası nədir?

Bağırsaq infeksiyası (qastroenterit) bakteriya və viruslar kimi mikrobioloji agentlər və ya parazitlər tərəfindən törədilə bilən bir xəstəlik növüdür. Qida zəhərlənməsi də bağırsaq infeksiyasına səbəb ola bilər. Bağırsaq infeksiyası olan şəxslərdə bağırsaq florasının dəyişməsindən asılı olaraq həzm fəaliyyətləri mənfi təsirlənir və ishal baş verir. Sulu defekasiya səbəbindən xəstələr daim tualetə getmək ehtiyacı hiss edirlər. Çox narahat edici bir xəstəlik olan qastroenterit də maye itkisinə səbəb olmaqla yorğunluq, halsızlıq kimi mənfiliklərə səbəb olur. Xəstəliyi olan bir çox insanı maraqlandıran məsələlərdən biri də bağırsaq infeksiyasının nə qədər davam etdiyi və nə vaxt yaxşılaşacağıdır. Bağırsaq infeksiyası nəticəsində yaranan ishal və digər problemlər adətən bir həftə ərzində öz-özünə sağalır. Yoluxucu bir xəstəlik olduğu üçün xüsusilə məktəb tualetləri kimi ev mühitinə nisbətən gigiyena qaydalarının qeyri-kafi olduğu yerlərdə yoluxma ehtimalı çox yüksəkdir. Xəstəliyin sağalma müddətinin uzanması ilə bağlı yarana biləcək ciddi fəsadların qarşısını almaq üçün yoluxmuş şəxslər dərhal səhiyyə müəssisələrinə müraciət etməli, lazımi müayinələrdən keçməli və müalicə proseslərinə başlamalıdırlar.

Bağırsaq infeksiyalarının hansı növləri var?

Bağırsaq infeksiyası birdən çox səbəbə görə baş verə bilər. Müalicə planı da xəstəliyin səbəbinə görə fərqli olacağından, ishal şikayəti ilə səhiyyə müəssisələrinə müraciət edən xəstələrdə xəstəliyin infeksiyadan qaynaqlanıb-yaxmaması müəyyən edilməli, əgər infeksiyadan qaynaqlanırsa, müəyyən edilməlidir. hansı mikroorqanizmdən asılı olaraq tədqiq edilir. Qastroenterit bağırsaqda infeksiyaya səbəb olan faktora görə 3 müxtəlif qrupda araşdırılır:

Bakterial qastroenterit: Adətən E. Coli, Salmonella və Compylobacter kimi bakterial növlər səbəbiylə meydana gələn bağırsaq infeksiyası növüdür. Qida zəhərlənməsi nəticəsində baş verən ishal halları da bakterial qastroenterit tipindədir.
Viral qastroenterit: Rotavirus, Adenovirus və Norovirus kimi virusların yaratdığı bağırsaq infeksiyasıdır. Uşaqlarda ishal hallarının əksəriyyəti viral qastroenteritdir.
Parazitar qastroenterit: Tape qurdlar və bağırsaq qurdları kimi parazitlərin məskunlaşması nəticəsində yaranan bağırsaq infeksiyaları.

Bağırsaq infeksiyasının əlamətləri hansılardır?

Bağırsaq infeksiyası çox yayılmış bir sağlamlıq problemidir və onun simptomları bütün xəstələrdə demək olar ki, eynidir. Ən çox görülən bağırsaq infeksiyası simptomlarını aşağıdakı kimi sıralamaq olar:

Sulu ishalın qəfil başlanğıcı
Bulantı və qusma
Qarın ağrısı və kramplar
Yanğın
Baş ağrısı
Yorğunluq və zəiflik
Maye itkisi səbəbindən quru ağız və dəri
həddindən artıq susuzluq
Mədə ağrısı
aşağı qan təzyiqi
ayaqlarda ağrı
Yuxarıda göstərilən simptomlar ishal üçün xarakterik olsa da, onların bir həftədən çox davam etməsi infeksiyanın şiddətini və ya fərqli bir xəstəliyin mövcudluğunu göstərir və xəstələrin təcili tibbi yardım almasını tələb edir.

Bağırsaq infeksiyasına nə səbəb olur?

Qastroenterit bir növ yoluxucu xəstəlik olduğundan, infeksiyaya səbəb olan agentlər bədənə daxil olduqda və immunitet sistemini məğlub etdikdə inkişaf edir. Bu, yoluxucu bir xəstəlikdir və bağırsaq infeksiyasına səbəb olan bakteriya və ya viruslara yoluxmuş insanlardan sağlam insanlara keçə bilər. Qeyri-gigiyenik şəraitdə hazırlanmış və ya uyğun olmayan şəraitdə saxlanılan yemək və içkilər, çirkli su, tualetə getmək, uşaq bezlərini dəyişmək kimi hərəkətlərdən sonra əlləri yumamaq xəstəliyin inkişafına səbəb olan səbəblər sırasındadır. Bağırsaq infeksiyalarının böyük əksəriyyəti viral infeksiyalardır. Xüsusilə uşaqlarda və kiçik körpələrdə rotavirus və norovirus kimi viral bağırsaq infeksiyaları müalicə edilmədikdə həyati təhlükəsi olan ölçülərə çata bilər. Belə infeksiyalarda antibiotiklərin şüursuz istifadəsi də xəstəliyin irəliləməsinə səbəb olur.
Antibiotiklər viruslara təsir göstərmir, çünki onlar bağırsaqda ishalın qarşısını alacaq faydalı bakteriyaların ölümünə səbəb olacaq, bu da viral qastroenteritlərin daha ciddi ölçülərə çatmasına səbəb ola bilər. Bu səbəbdən bağırsaq infeksiyası olan fərdlər şüursuz antibiotik istifadəsinə keçmək əvəzinə səhiyyə müəssisələrində aparacaqları diaqnostik testlərlə xəstəliyin səbəbini öyrənməli və müalicə almalıdırlar.

Bağırsaq infeksiyası necə diaqnoz qoyulur?

Qastroenterit əlamətləri ilə səhiyyə müəssisələrinə müraciət edən xəstələrdə ilk növbədə ətraflı anamnez alınmalıdır. Son 24 saat ərzində defekasiyanın sayı və ardıcıllığı, xəstənin istifadə etdiyi dərmanlar və keçirdiyi xroniki xəstəliklər öyrənilməlidir. Daha sonra həkim tərəfindən fiziki müayinə zamanı qarın boşluğunun bəzi nahiyələrinə təzyiq edildikdə ağrının hiss edilib-edilmədiyi soruşulur və qarın səsləri dinlənə bilir. Xəstədən nəcis nümunəsi götürülür və müayinə üçün müvafiq laboratoriyalara göndərilir. Nəcis testi də adlandırılan bu testlə nəcisdə infeksiya törədiciləri araşdırıla, parazit və parazit yumurtaları varsa onları təsbit etmək, nəcisdə qan olub-olmaması araşdırıla bilər. Həkim tərəfindən lazım gələrsə, diaqnozu dəstəkləmək və müxtəlif xəstəlik ehtimallarını istisna etmək üçün bəzi qan testləri və ultrasəs və tomoqrafiya kimi görüntüləmə üsulları tələb oluna bilər. Bütün analizlər nəticəsində bağırsaq infeksiyasının səbəbi dəqiq müəyyən edilir və müalicəyə başlanır.

Bağırsaq infeksiyası necə müalicə olunur?

Bağırsaq infeksiyası çox yayılmış bir xəstəlikdir və adətən istirahət, bol maye qəbulu və uyğun qidaların qəbulu ilə ən geci 1 həftə ərzində öz-özünə sağalır. Bu səbəbdən xəstələr adətən həkimə müraciət etməyə ehtiyac duymurlar. Bağırsaq infeksiyası olan xəstələr susuzlaşdırmanın qarşısını almaq üçün gündə 2-2,5 litr su qəbul etməli, tərkibində az lifli və maye çəkisi olan qidalara üstünlük verməlidirlər. Yeməklər az yağlı hazırlanmalı, şəkər istehlakından mümkün olduğu qədər uzaqlaşdırılmalıdır. Qatıq, ayran, kefir kimi tərkibində probiotik bakteriyalar olan qidalar infeksiyanı aradan qaldırmağa və ishalın qarşısını almağa kömək edir. Bundan əlavə, qaynadılmış kartof və düyü istehlakı da bağırsaqlarda suyun udulmasını artırdığı üçün ishali aradan qaldırır. Qızdırma halında, həkim tərəfindən parasetamol olan dərmanların istifadəsi tövsiyə oluna bilər. Həddindən artıq və davamlı qusma halında, maye itkisinin qarşısını almaq üçün ürəkbulanma əleyhinə dərmanlar istifadə edilə bilər. Bunlara əlavə olaraq xəstə mümkün qədər dincəlməli, ətrafdakı insanlara bulaşmaması üçün xəstənin istifadə etdiyi tualet xəstəlik zamanı başqaları tərəfindən istifadə edilməməli, sonra isə çox detallı bir şəkildə təmizlənməlidir.Davamlı başgicəllənmə, sidik ifrazının azalması və ya tamamilə dayanması, nəcisdə qan olması, hərarətin 38 dərəcədən yuxarı qalxması, daimi qusma nəticəsində heç bir maye qəbul edilə bilməməsi, simptomların bir neçə gün ərzində keçməməsi hallarında səhiyyə müəssisələrinə müraciət etməlidir. Xəstəliyin öz-özünə keçməsi gözlənilmədən mümkün qədər tez məsləhətləşmək lazımdır.

Əgər sizdə və ya uşağınızda bağırsaq infeksiyası varsa və bağırsaq infeksiyası nədən yaranır, ishalın qarşısını almaq üçün nələr edilməlidir kimi suallara cavab axtarırsınızsa, dərhal bir sağlamlıq müəssisəsinə müraciət etməyinizdə fayda var. Xüsusilə bir neçə gün ərzində yaxşılaşmayan ishal, ciddi infeksiyaların mövcudluğuna işarə etdiyi üçün dərman müalicəsi tələb edir. Bu vəziyyətdə ən qısa müddətdə həkim nəzarətindən keçərək müalicə prosesinə başlamaq, xəstəliyin daha ciddi ölçülərə keçməsinin qarşısını alacaq.